Om te ondertekenen: Klik hier.
Zie, het loon van de arbeiders die uw velden gemaaid hebben,
dat door u achtergehouden is, schreeuwt tot God.
En de jammerklachten van hen die geoogst hebben,
zijn doorgedrongen tot de oren van de Heere van de hemelse legermachten.
Jakobus 5:4, HSV
Geachte politici,
Wij, medewerkers bij diverse organisaties, kerken en bedrijven, maken ons ernstig zorgen over het welzijn van veel arbeiders die werken voor producten die we in Nederland kopen. Met enige regelmaat horen we over kinderarbeid, gezinnen met onbetaalbare schulden, vervuild drinkwater en gemeenschappen die hun land verliezen.
We noemen enkele voorbeelden:
Kinderen die, soms al op 4-jarige leeftijd, voor een paar dollar per dag tunnels graven voor de winning van kobalt. Die tunnels storten vaak in, waarbij volwassenen en kinderen zwaar gewond raken.[1]
Textielarbeiders die vijfhonderd kledingstukken per dag moeten produceren, werkdagen van meer dan 18 uur per dag maken en maar een derde van hun salaris uitbetaald krijgen wanneer ze een fout maken.[2]
Migranten in Zuid-Italië die twaalf uur per dag tomaten plukken, zeven dagen per week, zonder water of pauze, voor 15 tot 30 euro per dag. Ze betalen voor hun eigen vervoer en slapen op de grond, in tentenkampen of in sloppenwijken zonder stromend water of voorzieningen.[3]
Helaas zijn dit geen anekdotes. Recent onderzoek laat zien dat 10 miljoen mensen in Niet-Westerse landen onder slechte tot zeer slechte omstandigheden uitsluitend werken om te voorzien in de Nederlandse consumptiebehoefte.[4] Dit betekent dat er per Nederlands huishouden 1,3 fte wordt gewerkt door arbeiders die vaak te weinig betaald krijgen, slecht behandeld worden en soms gedwongen aan het werk zijn.
Als christenen willen we onze opdracht tot rentmeesterschap serieus nemen. We zijn geroepen om verantwoordelijkheid te dragen; om te zorgen voor de aarde en recht te doen aan onze naasten die werken voor onze producten. Wij willen arbeiders behandelen met de waardigheid en het respect die ieder mens verdient. Nu is het voor ons te onduidelijk welke wereld er achter producten schuilgaat en betalen we ongewild mee aan uitbuiting, misstanden en ernstige milieuschade. Daarom vragen we u om wetgeving, zodat wij onze verantwoordelijkheid kunnen nemen.
Op dit moment zijn er akkoorden en richtlijnen die te veel gebaseerd zijn op vrijwilligheid. De bedrijven die daar niet aan mee doen kunnen lagere prijzen vragen voor hun producten, waardoor elders op de wereld de echte prijs moet worden betaald. De meeste ondernemers willen óók helemaal niet bijdragen aan uitbuiting, misstanden en ernstige milieuschade. We denken dat het hard nodig is dat de vele bedrijven die hun verantwoordelijkheid wèl nemen, geholpen worden om dat te doen.[5] Zij moeten niet weggeconcurreerd worden; er is een gelijk speelveld nodig.[6]
We roepen u van harte en heel nadrukkelijk op om het wetsvoorstel over verantwoord en duurzaam internationaal ondernemen,[7] te steunen, omdat dit het beste is dat we op dit moment kunnen doen om misstanden tegen te gaan. Elke dag dat een arbeider onderbetaald of gedwongen werkt is er één te veel. Elke dag dat er giftige[8] en ziekmakende[9] stoffen in grondwater terecht komen is er één te veel. Elke dag dat kinderen in mijnen een arm of een been of hun leven verliezen, is er één te veel. Elke dag dat er waardeloze weg-werp-kleding wordt geproduceerd, is er één te veel.
Wij begrijpen dat de wereld complex is en dat verantwoordelijkheden in productieketens verdeeld zijn. Wij weten dat andere landen andere normen hanteren. Maar daar is over nagedacht bij de vormgeving van deze wet. Er is jarenlang gewerkt aan dit wetsvoorstel en er is veel overleg geweest met het bedrijfsleven. Vele bedrijven hebben zich erachter geschaard.[10] Daarom doen we een appèl op alle politieke partijen die maatschappelijk verantwoord ondernemen belangrijk vinden. In het bijzonder de partijen die verantwoordelijkheid, recht en rentmeesterschap belangrijke waarden vinden en daarnaar proberen te handelen, vragen we om deze wet te steunen.
Wij geloven in een wereld waarin het mogelijk is om recht te doen. Wij vertrouwen erop dat een levenswijze zoals God die heeft bedoeld het meest duurzaam is en stand zal houden. We proberen gehoor te geven aan de belofte van Jezus Christus; dat we eerst het koninkrijk van God en zijn gerechtigheid moeten zoeken en dat de rest ons dan gegeven zal worden. We verwonderen ons over de vogels in de lucht, de lelies in het veld en de gewassen op het land. Wij vertrouwen op de oneindige zorgzaamheid van onze goede God, voor iedereen.
Initiatiefnemers namens Genoeg om te leven
Matthias Olthaar
Nienke Hofsink
Bjorn Lous
namens Micha Nederland
Harmen Niemeijer
Om te ondertekenen: Klik hier
Deze brief wordt mede ondertekend door:
Medewerkers maatschappelijke organisaties
Paul Schenderling, Econoom, schrijver, spreker, mede-oprichter Genoeg om te Leven
Ane de Vos, directeur International Justice Mission Nederland, Nijkerk
Gertjan de Jong, International Justice Mission Nederland, Rotterdam
Jurijn Timon de Vos, projectleider bij Laudato Si’Alliantie Nederland
Carla Dik-Faber, projectleider GroeneKerken
Annemarthe Westerbeek, directeur A Rocha Nederland
Antonie Fountain, directeur VOICE Network, actief lid ChristenUnie, Ede
Joël Voordewind, Speciaal Ambassadeur voor ZOA en Jubilee Campaign
Matty van Leijenhorst, communicatiemedewerker Laudato Si’, lid CU, Barneveld
Bram Neerhof, Tot Heil des Volks, Aalsmeer
Jelle van der Weijde, stichting AmbachtSamen, Hendrik Ido Ambacht
Marjan Bosch, De Huijberg, Huijbergen
Indra Ramdin, projectleider financieel discipelschap Stichting Encour, Houten
Elvera Jansen, coördinator Bij Bosshardt, Leger des Heils, Joure
Selena Oldemeer, Junior Teamleider Vluchtelingenwerk, Breda
Anna Westerdaal, communicatie-adviseur, woordvoerder, Leger des Heils, Naarden
Susan Harthoorn, heilsoldaat bij Leger des Heils, Goes
Elske Scholte, Klimaatwakes Amsterdam
Peter de Graaf, Voorzitter Stichting Geloof en Handel, Bunschoten-Spakenburg
Willem Bosch, voorzitter Hart voor de Stad, CGK-Zwolle
Joost van den Bogert, manager Stem in de Stad, Haarlem
Claudia van Bruggen, regiodirecteur Leger des Heils, Zwolle
Boaz van Luijk, Klimaatburgemeester Dordrecht
Paul van den Berg, Politiek Adviseur Cordaid
Gerard Agterkamp, directeur Solidair Groningen & Drenthe
Tess Schram, Programmamanager Circulaire Samenleving natuur en milieufederaties, Makkinga
Wetenschappers
Prof. dr. Paul van Geest, hoogleraar Universiteit van Tilburg en VU
Prof. dr. Wim de Vries, Veenendaal
Prof. dr. ir. Henk de Vries, hoogleraar Rotterdam School of Management, Erasmus University
Prof. dr. Roel Kuiper, Christian Identity, TU Kampen/Utrecht
Martijn Stoutjesdijk, postdoc onderzoeker kerk & slavernijverleden
Sake Stoppels, lector theologie CHE, Ede
Dineke Houtman, em. hoogleraar jodendom en joods-christelijke relaties PThU, Amersfoort
Prof. dr. Hans Burger, hoogleraar systematische theologie TU Kampen/ Utrecht
Gerhard Schuil, onderzoeker / HBO docent, Amsterdam
Maria van den Muijsenbergh, Em. Hoogleraar gezondheidsverschillen en eerstelijnszorg
Reint Jan Renes, Lector Psychologie voor een Duurzame Stad, Amersfoort
Medewerkers religieuze organisaties
Dr. Gerard de Korte, bisschop van ‘s-Hertogenbosch
Ad van der Helm, voorzitter Stichting Prinsjesdagviering
Geert van Dartel, voorzitter Raad van Kerken
Marijke van Duin, voorzitter Netwerk Schepping & Duurzaamheid, Raad van Kerken NL
Dr. Samuel Lee, Publiek Theoloog
Wielie Elhorst, LHBTI-predikant en gemeentepredikant Protestantse Kerk Amsterdam
dr. Janneke Stegeman, Maarn
Theodoor H. Meedendorp, voorganger multiculturele kerk Hoop voor Noord, Amsterdam
Jurjen ten Brinke, voorganger Hoop voor Noord Amsterdam en presentator bij de EO
Drs. M. A. TH. van der Kooi, CU, geestelijk verzorger, Driebergen
Nynke Dijkstra, predikant, Houten
Dr. Marinus de Jong, predikant Oosterparkkerk Amsterdam
Antoinette van der Wel, predikant in de PKN, Bergschenhoek
Bram Breute, predikant, Amsterdam
Berdien Wijnalda, Predikant-geestelijk verzorger, Roodeschool
Henk Reinders, lid CU, dominee te Veenendaal
ds. Jaap van der Windt, Katwijk aan Zee
Pim Kalkman, voorganger Kerk van de Nazarener Amersfoort
Taco Koster, Missionair predikant PKN, Nieuw-Vennep
Tineke van Lente-Griffioen, predikant PG Hoorn, Hoorn
Ds. Petra van der Burg, Zoetermeer
Dick Sonneveld, predikant Rivierenland Oost, Beuningen
Sjaak Visser, Predikant PKN, Zaandam
Robert Stigter, Delfgauw
Corinne Groenendijk, predikant, Maarssen
Martin Snaterse, lid Groen Links, predikant, Amersfoort
Anne-Maaike Pathuis, predikant NGK De Ark, Hoogezand
Tirtsa Liefting-van den Toren, predikant, Groningen
Wim van den Top, Em. predikant Prot. Kerk, Ede
Lucas van der Veen, lid CU, predikant Kruiskerk, Waddinxveen
Gerlinde van den Berg, predikant, Appingedam
Henk Schuurman, predikant Deventer-Colmschate
Rene Maathuis, predikant PKN, Werkendam
Arjen Terlouw, predikant, Bergschenhoek
Lydia van Maurik, lid CU, medewerker duurzaamheid PKN
Embert Messelink, kerkelijk werker, Amersfoort
Corina Voskamp, geestelijk verzorger, kerkelijk werker, Beverwijk
R.J.P. Jacobs, geestelijk verzorger, Rotterdam
Tamar Hoebé, diaken protestantse gemeente Hoek
Mark Janssens, geestelijk verzorger, Utrecht
Rini van Dijkhuizen, kerkelijk werker Wesepe
Garbrich Baalbergen, predikant PKN, Bennekom
Ds. John Boogaard, Veenendaal
Jos van den Hout, predikant PKN, Raamsdonksveer
Carine Philipse, em. Ziekenhuispredikant, Den Haag
Aart Veldhuizen, predikant en pastoraal supervisor, Langweer
Fred Blokhuis, predikant, Nieuwegein
Mattijs Jonker, predikant Arnhem
Klaas Holwerda, Amsterdam
Ton van Prooijen, predikant, Breda
Lars Grijsen, voorganger Stadshartkerk Amstelveen
Jan Fischer, Predikant PKN, Gaanderen
Bert Altena, predikant, Ekehaar
Kees Benard, lid PvdA, predikant Protestantse Kerk, Wierden
Annemarie van Wijngaarden, emeritus-predikant, Amsterdam
Erna Treurniet, em. buurtpastor, Utrecht
Jan-Peter Molenaar, jeugdwerker, Moordrecht
Irinda de Groen, diaconaal pastor, Delft
Martin de Vlas, geestelijk verzorger, Zwolle
Wim Rouw, Missionair werker Leger des Heils, Wezep
Jeroen Herben, korpsofficier (voorganger), Leeuwarden
Arieke Sonnemans, missionair werker Leger des Heils, Eindhoven
Gert van den Bos, voorganger Assen Zoekt & leerkracht po, Assen
Trees van Montfoort, auteur Groene theologie, Utrecht
Alfred Slomp, auteur SuperWaar, workshopleider ‘God in de supermarkt’
Otto de Bruijne, spreker en auteur, beeldend kunstenaar, Voorthuizen
Alain Verheij, schrijver en theoloog
Elbert Smelt, leadzanger bij Trinity en presentator bij de EO
Elly Zuiderveld, Vledderveen
Peter Siebe, spreker voor de Groene Kerken, Amersfoort
Gerard Moorman, Amsterdam
Hermen van Dorp, Huis van Dominicus, Utrecht
Charlotte Jordaan, worship zangeres en medewerker Youth for Christ, Gouda
Pedro John Meijer, docent, schrijver, Petrus Publishers, Zeewolde
Harald Overeem, predikant, Waddinxveen
Politici en partijleden
Ad Koppejan, CDA-lid uit Zeeland, Zoutelande
Jantine Zwinkels, fractievoorzitter CDA Utrecht
Peter Krans, raadslid CDA, Borger-Odoorn
Sifra Veerman, CDA lid en bestuurslid CDA Den Haag
Cees Moerman, CDA bestuurslid Zoetermeer
Gauke Zijlstra, Lid CDA, secretaris Vereniging Groen van Prinsterer, Dronten
Cees van der Burg, lid CDA, vrijwilliger natuurorganisatie Rotta, Berkel en Rodenrijs
Nicolette Bos, adviseur Leger des Heils, bestuurslid lokale CDA-afdeling, Nederland
Wouter van Dis, CDA lid, Rotterdam
Koos Straver, CDA-lid, Kamerik
Nander Bras, CDA lid, Utrecht
Hanneke Wiersema, CDA, Eelde
Bea Schuur, CDA, Ermelo
Myrthe Kuiper, CDA, Apeldoorn
Elise Mudde, SGP, Ridderkerk
Peter Jan Poppen, lid PvdA, werkzaam in Hoger Onderwijs, Emmen
Ir. Jan Lauffer, PvdA, Huizen
Rianne ten Veen, GroenLinks; consultant Green Creation, Veendam
Louise Anten, lid GroenLinks, Renkum
Martin Snaterse, lid Groen Links, Amersfoort
Ditske Tanja, lid GroenLinks, Amsterdam
Hugo van Liempd, lid Groenlinks, Nijmegen
Jan-Willem Koole, lid GroenLinks, Middelburg
Jan Juffermans, lid GL en PvdD, Boxtel
Brenda Vis, lid PvdD, Meerkerk
Art de Boo, PvdD, Wassenaar
Renske Schouwink (Volt), Wageningen
Jan Engels, D66, Wichmond
Jacqueline Vandermeer, Adjunct directeur Partijbureau CU, Kamerik
Jeroen van Oort, voormalig Statenlid Utrecht, voorzitter CU-bestuur Overijssel
Anne Schipper, statenlid ChristenUnie-SGP en directeur partijbureau ChristenUnie, Best
Michiel van der Stelt, Bestuur CU Brabant, Sleeuwijk
Maaike Harmsen, Raadslid CU Rijswijk
Ruben van de Belt, Fractievoorzitter CU Zwolle
Renate van der Velde, fractievoorzitter ChristenUnie Overijssel, Kampen
Feico Lanting, voorzitter ChristenUnie Noord-Brabant, Eindhoven
Wouter Bondt, fractievoorzitter ChristenUnie Best
Rik van der Graaf, fractievoorzitter ChristenUnie Utrecht
Michel Klein, fractievoorzitter ChristenUnie Noord-Holland, Bussum
B. Tijhof, CU Wethouder Rijssen-Holten
Jerke Setz, Raadslid CU Assen
Alwina van der Mark-Leijssenaar, CU raadslid Assen
Margreeth Krommendijk, Raadslid CU Hellendoorn, Nijverdal
S.W.R. Helder, Afdelingsvoorzitter CU Veendam
Wybe Niemeijer, gemeenteraadslid ChristenUnie Westerkwartier, Leek
Wijnand vd Hoeven, CU raadslid Allena
Margreeth Krommendijk, raadslid ChristenUnie, Nijverdal
Joost van Wijnen, raadslid ChristenUnie gemeente Nijkerk, teamleider gemeente Lelystad
Marina Lanting, raadslid ChristenUnie, Nijkerk
Joke Koelewijn, steun fractielid CU P.S. Noord Holland, Naarden
Samir Ashraf Fawzi El – Baramawi, Kandidaat PS,ChristenUnie, Maastricht
Maikel La Rose, CU Kandidaat P.S. Zuid-Holland, Rotterdam
Reinier Mulder, Statenlid CU Overijssel, Zwolle
Lodewijk den Breejen CU/ Water Natuurlijk, Helmond
Christian van der Krift (ChristenUnie), Eindhoven
Meint Smit, Christenunie, Best
Gert-Jan Lenting, ChristenUnie, Oirschot
Astrid Pourchez-Schuil, burgerraadslid ChristenUnie Best, Best
Irene van Meerveld, ChristenUnie, uitgever Kok Boekencentrum, Utrecht
dr. Eric Oosterom, ChristenUnie, programmamanager, Almere
Albert Mark van Leeuwen, lid Christenunie, Lexmond
Johanna Schilling, lid Christen Unie, Woerden
Klaas Jan, Hoogendoorn, CU, organisatieadviseur, ministerie IenW, Amersfoort
Cor Schutte, ChristenUnie, Hoofddorp
Jan Langeraar, lid CU, Veenendaal
Fieke Bijnagte, CU-lid, Tricht
K. Post, lid CU Den Helder
A. Post, CU Den Helder
J. De Vries, lid CU Rotterdam
A. Hordijk, lid CU, Ede
H. Buitenhuis, lid CU, Hattem
S. Wilbrink, lid CU Apeldoorn
J. Wagenaar, lid CU Apeldoor
Johanna Schilling, lid CU, Woerden
Roel Kamphuis, ChristenUnie, Bussum
Goos Leijssenaar, CU, Assen
Han de Kroon, lid Christen Unie, Apeldoorn
Magchiel Nieuwlaat – lid CU, Nuenen
Johan Ploegman, partijlid CU, Bilthoven
André Heijstek, CU, Gouda
Ronald Teune, lid ChristenUnie, Utrecht
Tijmen Kok, CU, Bunschoten
Dijo van der Hek, ChristenUnie, Leerdam
Wim de Jager, lid CU, Delft
Lucie van ’t Slot-Wierenga, docent, lid Christenunie, Zwolle
Aukje Verwijs, lid CU, Diemen
Marnix de Vries, lid CU, Houten
Jan van der Berg, lid ChristenUnie, Krimpen aan den IJssel
Peter Hollemans, lid CU, Barneveld
Désirée Dijk, lid CU, Leusden
Chris Venderbos, ChristenUnie, Eindhoven
Arthur Verhagen, lid Christenunie, Heerenveen
Piet Nelemans, freelance AV-technicus, lid van ChristenUnie, Veenendaal
Peter Boerefijn, lid ChristenUnie, Pijnacker
Dineke van den Heuvel lid CU, Amersfoort
Annemarie Verboom, lid CU, Houten
Wouter van Oord-Jansen, lid ChristenUnie, Amersfoort
Sofieke van Oord-Jansen, CU lid, Amersfoort
Fieke Bijnagte, CU-lid, diaken, Tricht
Erwin van de Kamp, lid Christenunie, Emmeloord
Extra ondertekenaars
I. Breunis, secretaris Kerkrentmeesters Protestantse Gemeente Hoorn-Zwaag-Blokker, Hoorn
Esther Koppejan, Voorhout
Arie de Pater, Gouda
Tineke Wuister, leiderschapscoach, Eindhoven
Niko Schonebaum, docent en ondernemer, Utrecht
Wim Hartkamp, ondernemer, Barneveld
Hannah Zandbergen, journalist, Heerenveen
Chantal Eschbach, Adviseur Duurzaamheid, Rotterdam
Deborah Voordewind, Manager strategische partnerschappen, Amsterdam
Daniël Versteeg, CDD Analist Sancties Organisaties, Ede
Roelof Keppel, Hattem
Iris Molenaar, student theologie, Kampen
G.A. Voerman – van Haselen, Utrecht
Judith Visser, Utrecht
Martine Munnik, Groningen
Bob van Dillen, Den Haag
Jelbert Versteeg, Epe
Femke Bruggeman, Nijmegen
Pieter van der Toorn, Arnhem
Joan van Benthem, Hattem
Willem Vroege, Den Haag
Jan Reijneveld , Moerkapelle
Maria Roos-Rietdijk, Alphen aan den Rijn
Norbert Schallenberg, Helmond
Kees van Atten, Leiden
H.M. Bansberg, Chaam
Roelien Grijsen, Aalsmeer
Elise Bikker, Nijmegen
Lisette Koorevaar, Castricum
Ingrid de Zwart, Deventer
Hans Nieuwland, Amstardam
Jodie Boogerd, Nijmegen
Ruth Zondag, Nijmegen
Mariella Oberndorff, Hilversum
Peter Pit, Drachten
Kees de Jong, Huizen
Margreet Houtman, Groningen
Rita Maria, Doorn
Ike Veenendaal, Amersfoort
Riek Benthem, Utrecht
Irma Jansen-Kleinjan, Zeist
Josee Rothuizen, Amsterdam
Ido Buwalda, Apeldoorn
Jan Metske, Rotterdam
Thea Metske, Rotterdam
Evert van Bodegom, Wageningen
Michiel Hobbelman, Leeuwarden
Martha Groeneveld, IJsselstein
Marcel Felten, Veenendaal
Willemijn de Jong, Utrecht
Heleen Polinder, Bennekom
Jan Vroonland, Deventer
Jeannette Damman, Culemborg
Marja Buijs, Maasland
Hermen Bollemaat, Nunspeet
ir. A. Hemelaar, Rotterdam
Roel Paulusma, Bant
Saúl de Boer, Breda
Marjan van Wijgnaarden, Brekel – Enschot,
Francoise v.d. Boom, Groningen
Jolanda Kluin, Den Dolder
B.T. Tekkelenburg, Woudenberg
Henry Jansen, Deventer
Mark van Dolder, Programma Ads, Nijmegen
Dieke Scheurwater, Kandidaat bestuurslid Perspectief, Ede
Gemma Tempelman, Deventer
Alexander Bosma, Kampen
Harry Tempelman, Meppel
Wieger Wijchgel, Deventer
Marry Schoemaker, Amsterdam
Geralde Veldman, Alkmaar
Norbert Veldman, Alkmaar
Nelleke Kooy, ondernemer, Sint Maarten
Jacolien Eshuis, Apeldoorn
Lizanne Venema, Rhoon
Willemijn Witte, Doorn
Klaas Rozema, Innsbruck
Heleen Mateboer, Amsterdam
Jaap Mateboer, Amsterdam
Tom postuma, Kampen
René Vetter, Apeldoorn
E. Verkaik, Rhoon
Jeroen Bon, Amsterdam
Barbara Vegter, Amsterdam
Marjolein van Drogen-de Rooij, Winterberg,DE
Gerda van Hoven, lid CU, Kamerik
Lizette van Liere, Kapelle
Bart van Liere, Kapelle
Marja Storteboom, Groningen
Anja Holwerda, lid CU, Groningen
Chris Havinga, Groningen
Pieter van Dongen, Nunspeet
Lennard Pors, Amersfoort
Jurriaan Weerheijm, Bergschenhoek
Wim Zijderveld, Zwijndrecht
Elles Harwig, Amsterdam
Anna C Klein, Amsterdam
J.W Dijkstra, Aalsmeer
Petra Adamse, Aalsmeer
Ruben Henniphof, Duivendrecht
Egger-van Oppen, Vierlingsbeek
Sander Schoemaker, Amsterdam
Ben Hagens, Muiderberg
Bert van der Woerd, Delft
Harry Binnenmars, Emmeloord
Gerdine Verheul, Moerkapelle
Dientje van der Ziel, Houten
Wim Jansen, Utrecht
Jaap van Duin, Noordwijk
Dick Zeelenberg, Zeaagy
Janne de wit, Oegstgeest
Sjoerd Noort, Voorhout
Lourens Post, Woerden
Mies Scheer, Emmeloord
Dienette Douma-Aalbers, Voorhout
Tjallie van der Kooi, Zeist
Arlinde Koopman, Sliedrecht
Maria Driessen, docent, Nieuwerkerk aan den IJssel
Jeannette van Andel, Zeist
Hanneke Koppejan, Voorhout
Mieke Verheij, Lisse
Hetty Olthoff, Utrecht
Pleuny Duijster, Creil
MCHA van Lieshout, Zeist
Johan, Harms, Den Haag
Martin Noort, Voorhout
Dieneke Kampherbeek, Hoorn
Johannes ten Hoor, Utrecht
Marian van Vliet, Woerden
M. Jekel, Zeist
MarieClaire Gerritsen, Woerden
Ben Kellaert, Stichtse Vecht
Susanne Versloot, Woerden
Peter Versloot, Woerden
Hanny Ebbers, Rotterdam
Mirjam Harms, Den Haag
Corrie Hordijk, Berkel en Rodenrijs
Peter Struik, Ouddorp
Jacqueline Snijders, Krimpen aan den IJssel
Daniëla Postma, Zeist
Leonard Voogt, Steenwijk
Susan Harthoorn, Langeweg
Frank Taale, Amersfoort
Elize Gelok, Rotterdam
Beno van Sikkelerus, Hendrik-Ido-Ambacht
Marc de Vries, Papendrecht
Heleen Scherphof, Vriezenveen
Heidi Hendriks, Woerden
Lydia Verbree, werkzaam bij het Leger des Heils opvang Emmen
Heidi van de Kolk, Almere
Mets, begeleider LDH, Nieuw-Lekkerland
Jolanda Toeters, Vriezenveen
Betsie Jansen, Vriezenveen
Jolanda, Vriezenveen
Lida van Losser, Vriezenveen
Johanneke Wessels, Vriezenveen
Koen Smelt, Vriezenveen
Ir. J. van den Oudenaller, Ermelo
Corline Schouten, Breda
Rina Teeuwen, Woerden
Trudi Boeter, Rotterdam
Margje Schenderling, Amersfoort
Jouke Viersen, Utrecht
Pieter Grootendorst, Boskoop
Marcel Rijkers,Boskoop
Martin Otten, Zoetermeer
Jolanda Valk, Zenderen
Pieter Baas, Zoetermeer
Elise Blok, Zwolle
Loes van der Meer, Werkhoven
Helene Cornelder, De Bilt
Hanna Peeneman, Zwolle
Petra Harkes, Hazerswoude-Dorp
André Zandbelt, Almelo
Ruud Hoekstra, Roden
Frouke Bardet, Den Haag
Marijke van Dalen, Arnhem
Marcel Hetsen, Amsterdam
Joëlle Olijve, Zwolle
Chris Castelijns, Nijmegen
Yvonne Hakvoort, Ede
Wilte Olijve, Utrecht
Alice Kok, Bunschoten
Greet Schuurman, Vleuten
Jelte Kooistra, Zwolle
Sjoerd Bos, Zwolle
Anne Kloosterman, Veenendaal
Wim, Bunschoten
Franke Telgenhof, Zwolle
Imre Simon, Elburg
Marjet Deuten, Enschede
Gerard Simon, Doornspijk
Jacoline Van der Hek, Utrecht
Teunis van Dam, Geldrop
Sophieke van Ommeren, Amersfoort
Arnold van der Hek, Utrecht
Nienke Wieringa, Meppel
Laura Juurlink, Hattem
Jasper Vastenhoud, Putten
Margreet Noordhof, Nijkerk
Jacolien van Egmond, Vriezenveen
H.W. Velthuis, Nijverdal
Martijn de Jager, Amsterdam
Albert Strijker, Ermelo
Kristy Bryars, Oegstgeest
Deborah van Stuijvenberg, Hilversum
Erik Jan Dijkman, ‘s-Graveland
Siebren Buurma, Zwolle
Hilde de Jong, Amersfoort
Marcel Reesink, Aalten
Henk Vogel, Amersfoort
Luca Bruintjes, Ede
Michiel Kerpel, Beekbergen
Arja Kerpel, Beekbergen
Piet Roos, Alphen aan den Rijn
Lotte Telgenhof, Zwolle
Jan Beldman, Rijssen
Anja Beldman, Rijssen
Ria ten Voorde, Apeldoorn
Han van der Sluijs, Wageningen
Petra van der Sluijs, Oude Tonge
Theo-Pieter de Jong, Schaarsbergen
Janine Kuiken, Leeuwarden
Hannah Osorio, Ens
Jette Maassen van den Brink, Well (Gld)
Gerrike Gobetz Leeuwarden
Leendert de Jong, Utrecht
Elise Louisse, Gouda
Janneke Gitsels, Den Ilp
Inge Boers, ‘s Gravenzande
Peter Gaasenbeek, Kamperveen
Paula Gitsels, Apeldoorn
Harmen de Ruijter, Assen
Anja Strockmeijer, Mussel
Annemarie ten Brinke, Almere
Bouke Teertstra, Den Helder
Dominique Baron, Gouda
Frank Duijzer, Delft
Sybilla van Egmond, Rijnsburg
Liselot Wolters, Rijnsburg
Zwanet Mulder, Onstwedde
Dominique de Ruiter, Zwijndrecht
Gea Feuerstein, Beilen
Lydeke Sonneveld, Brunssum
Karin van Vuuren, Zaamslag
Tanja De Poorter, Piershil
Jan Koppejan, Bennekom
Willem van den Berg, Heerenveen
Thirza Bennema, Nieuwehorne
Albert Achilles, Almelo
Anna Schepers-Martens, Stadskanaal
Helena van Duijn, Katwijk
Arco Kortleve, Bergambacht
Evie Hendriks, Zaandam
Marleen Jongeneel, Amstelveen
Karen Visser, Assen
Ronald den Dekker, Woerden
Titia Veldman, Dronten
Daniel Mottart, Diepenbeek
Jeltje Kok-Kromkamp, Groningen
Peter van Woerden, Delfgauw
Gerard Kloosterman, Hendrik-Ido-Ambacht
Daan van Lochem, Ermelo
Mariëtte Rodenburg, Zaltbommel
Jolanda Groenendijk, ’s Gravendeel
Maaike Morelissen, Delfgauw
Marjolein Smoor, Delfgauw
Koos Vogelezang, Hoorn
Wout Schonewille, Gouda
Janny Zegwaard, Delfgauw
Sijtze Torpstra, Kampen
Johan de Kruijf, Hegelsom
Marlies Smedinga, Leeuwarden
Eefje Rodenburg-Geurtsen, Ede
Bert Rodenburg, ‘t Harde
Jan Heijnen, Kampen
Froukelien Rodenburg, Elburg
Joke Elders, huisarts, Zwolle
Marianne Welmers, Amersfoort
Gerda Streef, Woudenberg
Carolien Tielbeek, Zwolle
Andrea van Aken, Den Haag
Niek Schreuder, Amersfoort
Annelies de Leur, Boven – Hardinxveld
Gerdien Pleysier, Heino
Janny Budding, Zwolle
Gitty Verhagen, Delfgauw
Isabeau Stoutjesdijk, Utrecht
Mieke Hes, Den Haag
Luuk de Waard, Harderwijk
Jellie Elgersma, Hengelo
Jan Van Oosten, Delfgauw
Antoinet Hofstede, Hasselt
Debora van Lummel, Tollebeek
Mareen Boel, Amsterdam
Eddy Elsinga, Schipborg
Nellianne van der Knijff, Moerkapelle
Peter Versloot, Woerden
Marja Buijs, Maasland
Maarten Nijman, Castricum
Annelies van Wijngaarden, Rotterdam
Gijs van Kesteren, Houten
Tamara Post, Ommen
Jan Juffermans, Boxtel
Loes Smit, Houten
Bert Wermink, Rheezerveen
MarieClaire Gerritsen, Splinter, Woerden
Trudi Boeter, Rotterdam
Merlijn Twaalfhoven, Amsterdam
Alex Klomp, Opende
Bert-Jan van der Mieden, Apeldoorn
Jos Maessen, Ommen
Marrie Scholten, Valkenburg ZH
Robert Hoogenboom, Woerden
Albert Bogaard, Goes
Marco Visser, Hoorn
Jutta Prins, Maasland
Lourens Post, Woerden
Martin Boeije, Waalwijk
Paul van Weegen, Lelystad
Martine Haveman, Groningen
Anke Teeuw, Rotterdam
Ed van de Peppel, Hoogvliet Rotterdam
Daniël, Booms, Schipluiden
Goossen Hoenders, Voorschoten
Joanne Zwart, Amsterdam
Anne-Martine Hupkens, Amsterdam
Christine Kuiper, Utrecht
Tim Immerzeel, Universiteit Utrecht, Driebergen-Rijsenburg
Hanneke Klok, Amersfoort
Ubbo Kuper, Hazerswoude-Dorp
Floris Assies, Bergentheim
Rob Ruijtenberg, Den Bosch
Joerie Olthof, Haren
Jan Elbers, Hoogvliet
Marius Monen, ‘s-Hertogenbosch
Ger Pepels, docent onderzoeker, Tilburg
Wil Sluis, Nieuwegein
Annelies van der Vecht, Lemmer
Matin J Ossewaarde, Dordrecht
Jannemarie de Jonge, Rijksadviseur Fysieke Leefomgeving, Wageningen
Alice Oortgiesen, Nijmegen
Charles Cox, Rosmalen
Suzan Bosch, Buitenpost
Sonja van Kooten-Tönjes, Ommen
Mieke van Yperen, Zeist
Drs. Ine Neven, Wageningen
Wytse de Jong, Utrecht
Hannie van Binsbergen, Amersfoort
Boukje Marijne, Hoogland
Karin de Bruin, Amersfoort
Ilse Verhage, Amersfoort
Jan Reijneveld, Moerkapelle
[1] ”Kinderen in Congo wagen hun leven voor een Tesla accu’’ | KRO-NCRV en Kobalt: cruciaal voor je telefoon, levensgevaarlijk voor ‘creuseurs’ Congo (nos.nl) en De vloek van het kobalt (fd.nl) en (52) Sky News at 10: Monday 27th February 2017 – YouTube
[2] Uitbuiting in Chinese fabrieken van Shein, grootste kledingbedrijf ter wereld (nos.nl) en Tien jaar na de instorting van Rana Plaza: wat is er veranderd in de kledingindustrie? – Nederlands Dagblad. De kwaliteitskrant van christelijk Nederland
[3] De moderne slavernij achter bliktomaten – Radar – het consumentenprogramma van AVROTROS
[4] Handelsliberalisering levert ontwikkelingslanden nog te weinig op – ESB en zie ook: ’50 miljoen mensen leven in moderne slavernij’ (nos.nl) en Miljoenen slaven werken nu voor Nederland (rd.nl) en Slavernij duurt voort tot op de dag van vandaag (rd.nl)
[5] Onderzoek: supermarkten knijpen oogje dicht voor mogelijke misstanden bij leveranciers, Lidl scoort het beste (volkskrant.nl) Zie hier een positief voorbeeld van hoe het ook kan: Hoe kan goedkope kleding eerlijk zijn? ‘Wij proberen zo veel mogelijk schakels in beeld te krijgen’ – Nederlands Dagblad. De kwaliteitskrant van christelijk Nederland en Zeeman steunt initiatiefwet zorgplicht bedrijfsleven (fd.nl)
[6] Culture and institutions: How economic freedom and long-term orientation interactively influence corporate social responsibility — Tilburg University Research Portal En zie dit artikel over het belang van zorgplicht en rapportageverplichting om een gelijk speelveld te creëren (en hoe de zorgplicht vergelijkbaar is met reeds bestaande zorgplichten in wetgeving): Bedrijven huilen krokodillentranen om zorgplicht (fd.nl) In dit opinie-artikel wordt betoogd dat we niet kunnen wachten op EU-wetgeving en dat we bovendien kunnen aansluiten bij wetgeving die in Duitsland, Frankrijk en Engeland al bestaat: Eerlijke wetgeving kan moderne slavernij stoppen | Trouw Overigens is het verschil met Frankrijk dat er in het Nederlandse wetsvoorstel een belangrijke, ook adviserende, rol is weggelegd voor toezichthouders.
Ook hier wordt betoogd dat wachten op de EU juridisch niet nodig en ethisch gezien discutabel is: Tien jaar na de instorting van Rana Plaza: wat is er veranderd in de kledingindustrie? – Nederlands Dagblad. De kwaliteitskrant van christelijk Nederland. Hetzelfde pleidooi van zes directeuren die betogen dat deze wet goed is voor het mkb en dat wetgeving een competitief voordeel kan geven aan de Nederlandse economie als geheel: Voer snel een goede wet in voor verantwoord ondernemen | Trouw Er wordt wel eens gewaarschuwd dat het vestigingsklimaat zou zijn verslechterd, maar dat wordt in dit artikel weerlegd: Klaagzang bedrijfsleven over vestigingsklimaat lijkt vooralsnog op drijfzand gebaseerd (volkskrant.nl) In 2020 hebben zich in Nederland 15% meer buitenlandse multionationals gevestigd dan in 2015.
[7] Een einde aan slavernij en uitbuiting – ChristenUnie.nl en Stieneke van der Graaf (CU): ‘We mogen best wat vragen van grote bedrijven’ (trouw.nl)
[8] Gezocht: een alternatief voor katoen – De Correspondent
[9] https://www.youtube.com/watch?v=rwp0Bx0awoE, vanaf 30 minuten.
[10] Klaar voor de toekomst | IDVO.org en Wie zijn wij | IDVO.org